Oproep: Nieuw kabinet, gooi cultuur niet van tafel!

De afgelopen weken valt het woord bestaanszekerheid vaak tijdens politieke debatten. Ineens is er bij verschillende partijen aandacht voor betaalbare woningen, brood op de plank, een overheid waar burgers op kunnen bouwen. Kortom: vaste grond onder de voeten. Het zou goed zijn als zij ook cultuur meenemen in dit rijtje; dat komt er in de meeste partijprogramma’s helaas bekaaid van af. Kunst is namelijk een onmisbare factor in een samenleving en de vormgeving van een gezonde, bloeiende democratie. Wij, European Cultural Foundation en DutchCulture, roepen alle partijen op om in de formatie van een nieuw kabinet de versterking van de Nederlandse cultuursector te agenderen, met serieuze investeringen en met oog voor het internationale perspectief.

De noodzaak om substantieel te investeren in kunst en cultuur is nauwelijks doorgedrongen tot de politiek. Een analyse van de partijprogramma’s geeft weinig aanleiding tot optimisme en laat veel kansen onbenut, zoals onlangs al werd bevestigd in een recent rapport in opdracht van de Tweede Kamer. Slechts één partij pleit concreet voor verhoging van het cultuurbudget.

Het magere ambitieniveau in Den Haag is schrijnend. We hebben kunst en cultuur hard nodig om ons een andere manier van leven voor te stellen. Verkiezingen zouden niet alleen om de bestaanszekerheid van nu moeten draaien, maar ook om die van toekomstige generaties.

Niet voor niets namen de Verenigde Naties bij de Algemene Vergadering van 2021 een resolutie aan die het belang van cultuur bij het bereiken van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen onderstreept, en die lidstaten oproept te investeren in de creatieve sector en kunstenaars en erfgoed te beschermen. En niet voor niets maakt internationaal cultuurbeleid al sinds ruim een halve eeuw deel uit van het beleidsinstrumentarium van zowel het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap als van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Ook de Europese Commissie investeert vanuit verschillende programma’s, waaronder het bekende Creative Europe, al jaren miljarden euro’s in cultuur - ook in Nederlandse makers. De campagne A Cultural Deal for Europe – met acht concrete voorstellen om cultuur centraal te stellen in alle EU-beleidsterreinen – kreeg de steun van het Europees Parlement. Een van de voorstellen was om EU-lidstaten te verplichten twee procent van de steun uit de coronanoodfondsen aan cultuur te besteden. In de Nederlandse aanvraag was helaas geen enkele euro bestemd voor kunst en cultuur.

De Raad voor Cultuur schreef in Sterker uit corona (2021): “Omdat het Nederlandse culturele veld deels internationaal opereert en omdat veel wetgeving op Europees niveau plaatsvindt, verdient het aanbeveling om in het denken over de toekomst aansluiting te zoeken met, en waar mogelijk te leren van, de aanpak in overig Europa.” Dat doen we minder dan zou kunnen.

Als Den Haag bezuinigt, blijkt de cultuursector vaak weerloos. Dat is niet uit te leggen. Nederland behoort tot de rijkste landen ter wereld en heeft een van de best presterende economieën, maar als het om cultuurbestedingen gaat, is ons land niet meer dan een bleke middenmoter.

Er is ook een pragmatische reden, electoraal zinvol bovendien, om politieke aandacht te besteden aan cultuur. Uit recent onderzoek van de EU blijkt dat burgers die regelmatig deelnemen aan culturele activiteiten eerder geneigd zijn te stemmen en deel te nemen aan gemeenschappelijke activiteiten. Zo is cultuur systemisch relevant voor het welzijn en de veerkracht van onze democratieën.

Kortom: kunstenaars en cultuur zijn cruciaal. Om ons een spiegel voor te houden. Om onderzoek te doen. Om ons na te laten denken over de grote vragen van nu. Juist daarom moet versterking van de cultuursector, met aandacht voor internationale samenwerking, hoog op de agenda komen staan bij het ontwerp van het nieuwe regeerakkoord.

André Wilkens – directeur European Cultural Foundation
Kirsten van den Hul – directeur DutchCulture