Tussen hoop en vrees. Wat betekent Brexit voor de culturele sector?

De cultuursector in het Verenigd Koninkrijk was massaal voor Remain. Zijn de gevolgen van Brexit al merkbaar voor internationale culturele ambities?

De onzekerheden voor de cultureler sector zijn talrijk, maar het is te vroeg voor doemscenario’s. De onderhandelingen over de Britse uittreding zijn immers pas in juni 2017 (een jaar na het referendum), officieel gestart. Dat maakt het onduidelijk wat er exact gebeurt met bijvoorbeeld het vrije verkeer van personen, de toegang tot de vrije markt en de deelname van het VK in programma’s als Creative Europe en Europe for Citizens. Voor één concreet project lijkt het doek echter al te zijn gevallen.

To bid or not to bid
Zo stond het VK, samen met Hongarije, op de planning om een Culturele Hoofdstad van Europa te leveren in 2023. In een aantal steden had men de moed nog niet opgegeven: Dundee, Leeds, Milton Keynes en Nottingham en het consortium van Belfast, Derry en Strabane dienden eind oktober het bidboek in. In afwachting van de onderhandelingen besloot het Britse ministerie van Cultuur daarom de nominatieprocedure ‘gewoon’ te starten.

Dat een van deze steden de titel daadwerkelijk zal ontvangen na de uittreding, is nu echter ondenkbaar. De Europese Commissie heeft inmiddels besloten de Britse steden uit te sluiten voor de titel. De teleurstelling onder de kandidaten is uiteraard groot. Zij pinnen hun hoop om alsnog de titel te krijgen aan het feit dat landen als Noorwegen, IJsland en Turkije, allen geen EU-lidstaat, al eens een Culturele Hoofdstad leverden. Echter, deze landen zijn ofwel kandidaat-lidstaat, ofwel lid van de Europese Economische Ruimte. Het VK zal, na de Brexit, in geen van beide catergorieën vallen.

Toegang tot EU financiering
Het Verenigd Koninkrijk is tot dusver een succesvol deelnemer aan Creative Europe: zowel in de MEDIA- als in de Cultuurtak scoort het VK steevast goed.

Een onafhankelijk onderzoek, uitgeschreven door de Britse Creative Europe Desk, wijst uit dat 87% van de creatieve professionals van mening is dat deelname aan Creative Europe van grote waarde is voor de ontwikkeling van de sector. De angst dat deze financieringsbron wegvalt is groot. Het VK blijft volwaardig deelnemer van Creative Europe, in elk geval tot aan het moment van uittreding. Bovendien staat het programma momenteel al open voor tien landen van buiten de EU. Toegang voor het VK is dus, ook na Brexit, verre van ondenkbaar.

Dit geldt ook voor Europe for Citizens, maar dat is een beduidend minder populair programma onder Britse organisaties.

Een nieuwe rol voor cultuur
De Creative Industries Federation is de grootste en breedste culturele branchevereniging in het Verenigd Koninkrijk, met leden in de kunsten, creatieve industrie, kunstvakonderwijs en cultuureducatie. Uit een enquête bleek dat 96% van de leden in de Europese Unie wil blijven en 84% het lidmaatschap van de EU belangrijk vindt voor de toekomst van hun organisatie.

Met een aandeel van bijna 60% in overzeese handel is de Europese Unie de grootste afzetmarkt voor de Britse creatieve industrie. Ook de toegang tot talent en de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op toekomstige regelgeving vanuit Brussel maakt het EU-lidmaatschap zeer waardevol voor de Britse creatieven. Als die voordelen wegvallen, zal dat zeker de groeikansen van de cultuursector beïnvloeden.  

John Kampfner, directeur van de Federation, zag direct na het referendum een belangrijke rol voor cultuur in de periode die nu is aangebroken: "As the UK creates a new identity and a new position on the world stage, our arts and creative industries - the fastest growing sector in the economy - will play an important role." Het is een voorzichtig optimistisch geluid in een sector die zijn waarde kent, maar nog niet kan overzien wat er gaat gebeuren.

Rather than Remain and Leave could we start a movement called Create and Become?

— Charlie Leadbeater (@LeadbeaterCh) 24 juni 2016